Stedelijke knooppunten: een breder perspectief

Stedelijke knooppunten zijn vaak belangrijke entreegebieden voor de stad en die rol wordt alleen maar belangrijker omdat mobiliteitsnetwerken voor 2050 steeds beter met elkaar verknoopt moeten worden. Grotere knooppunten zijn nu al belangrijke ontmoetingsplaatsen en worden daardoor ook steeds aantrekkelijker voor de vestiging van bedrijven. Aan de andere kant maakt de stapeling van opgaven, de vele betrokken partijen en de ingewikkelde context van een knooppunt, de ontwikkeling ervan erg complex. De toekomstige ruimtelijke kwaliteit van deze knooppunten staat daardoor onder druk. Hoe passen al die verschillende wensen en ambities in één klein stukje stad en welk proces is nodig om de ambities te realiseren?

Deze handreiking, opgesteld vanuit het Programma MooiNL van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, biedt een overzicht van de vele opgaven die spelen, geeft aan welke verschillende ontwerpoplossingen er zijn en hoe deze in de meest uiteenlopende stationsgebieden gebruikt kunnen worden.

De handreiking is tot stand gekomen in samenwerking met verschillende partijen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van knooppunten in Nederland. Hij maakt inzichtelijk wat de opgaven en dilemma’s zijn en welke inrichtings- en ontwerpprincipes belangrijk zijn voor de ontwikkeling van stedelijke knooppunten met een goede ruimtelijke kwaliteit. Daarnaast biedt de handreiking een eerste idee van wat ervoor nodig is om deze kwaliteit te realiseren.

De handreiking biedt geen kant en klare oplossingen en is ook geen nieuw Rijksbeleid. Keuzes op het lokale schaalniveau zijn uiteindelijk afhankelijk van de lokale context en de besluiten over de ruimtelijke inrichting worden door bestuurders van lokale overheden gemaakt. Wel maakt de handreiking de te maken keuzes en ruimtelijke afwegingen daarachter inzichtelijk met een handleiding en checklist en helpt hij bij het opstellen en beoordelen van varianten en alternatieven. De handreiking brengt beschikbare kennis, voorbeelden en instrumentarium bij elkaar in een overzichtelijke aanpak. Daarbij signaleert het ontbrekende instrumenten en doet het aanbevelingen voor doorontwikkeling van de aanpak op zowel nationaal als decentraal niveau.

Deze handreiking vormt een aanvulling op bestaande literatuur en richt zich expliciet op de wijdere omgeving 4km2 rondom ov-knooppunten. De handreiking is primair bedoeld voor gemeentes die de regierol vervullen in deze opgave. De ontwikkeling van ov-knooppunten en de wijdere omgeving van 4 km2 rondom het knooppunt is echter altijd een opgave van veel verschillende partijen. Voor een goed ov-knooppunt staan Rijk (I&W), ProRail en de vervoerders samen met provincies, vervoerregio’s en gemeenten aan de lat, maar voor het totale gebied van 4 km2 gaat het al snel over een veelheid van stakeholders, zoals eigenaren, huurders, gebruikers, werknemers en bezoekers. Voor iedereen biedt deze handreiking waardevolle informatie.

Deze handreiking vanuit Programma MooiNL geeft ook input mee voor departementen en Rijksprogramma’s die beleid ontwikkelen in relatie tot knooppunten. Denk bijvoorbeeld aan de Actie-agenda OV-Knooppunten en de nog te ontwikkelen Nota Ruimte.

Kwaliteitsaanpak Mooi Nederland

Een goede omgevingskwaliteit is als belangrijk maatschappelijk doel vastgelegd in de Omgevingswet. Ruimtelijke kwaliteit betreft de ruimtelijke dimensie van omgevingskwaliteit. Alle ingrepen in onze fysieke leefomgeving hebben impact op de ruimtelijke kwaliteit van ons (stads)landschap. Het is de ambitie dat elke ingreep de ruimtelijke kwaliteit vergroot. Daartoe beschrijft Mooi Nederland een kwaliteitsaanpak die het ontwikkelen met kwaliteit ondersteunt. Deze kwaliteitsaanpak is bedoeld voor alle partijen die in gebieden werken aan ruimtelijke opgaven. Bijvoorbeeld de transitie van de landbouw en natuur, de energietransitie de aanleg van werklocaties, droge en natte infrastructuur en de ontwikkeling van onze steden.