“Nur wo man zu Fuss war, war man wirklich”

1,8 miljard ommetjes

De populariteit van wandelen is weer aan het groeien. Volgens Wandelnet maakten bijna 12,3 miljoen Nederlanders (16+) in totaal 1,8 miljard ommetjes van tussen de 5 en 10 km. Ook het lange afstand wandelen, bijvoorbeeld over het Pieterpad, is populairder dan ooit. De reactie die we het vaakst terug horen van de Pieterpad-wandelaar is: “ik wist niet dat Nederland zo mooi is”. Voor ons als routemakers is dat natuurlijk een geweldig compliment. Maar wij weten ook als geen ander dat het niet altijd eenvoudig is om een doorgaande route met een hoge belevingswaarde in stand te houden.

Belevingswaarde is bij uitstek waar het om gaat bij een lange afstand wandelroute zoals het Pieterpad. Daarom is Nederland ook een fantastisch wandelland, want de verscheidenheid aan verschillende landschappen is enorm, en doordat de oppervlakte beperkt is, is de afwisseling groot. Belevingswaarde gaat niet alleen over de hoeveelheid natuur, al is dat wel een belangrijke factor. Ook het centrum van Maastricht heeft een hoge belevingswaarde, net als de typische streekgebonden cultuurhistorische elementen onderweg, zoals de typische manier van rietvlechten die je kunt zien op boerenschuren in sommige Overijsselse dorpen, of de vele kapelletjes en wegkruizen in Limburg. Als routemaker is het de kunst om via mooie, liefst kleine en onverharde paden een parelketting te rijgen van dit soort elementen. Dat maakt een wandeling tot een beleving.

Belevingswaarde onder druk

Die belevingswaarde staat constant onder druk. De bedreigingen zijn groot en komen van veel verschillende kanten. De belangrijkste bedreiging is misschien wel de algehele achteruitgang van de natuur en de intensivering van de landbouw. Dat leidt ertoe dat sommige natuurgebieden staan weg te kwijnen, maar ook dat de belevingswaarde van overgangsgebieden tussen landbouw en natuur, die van oudsher het meest interessant zijn, soms sterk achteruit gaat. Bloemrijke weilanden verworden er tot oninteressante grasfalt-vlaktes die je liever vermijdt.

Stads- en dorpsuitbreidingen kunnen uiteraard ook grote gevolgen hebben. Zo besliste de gemeente Doetinchem jaren geleden in haar wijsheid om ten zuiden van de stad een nieuw industrieterrein aan te leggen, Wijnbergen. Dwars over de route van het Pieterpad. Het leidde ertoe dat de route over een lengte van bijna 20 km werd aangepast en dat Doetinchem uit de route verdween. De economische consequenties daarvan kunnen groot zijn voor betrokkenen. Al die wandelaars geven immers hun geld uit langs de route waar ze eten, drinken en overnachten. We hadden dan ook een camping-eigenaar huilend aan de lijn omdat het Pieterpad nu niet meer langs zijn terrein loopt.

Klimaatverandering is een andere belangrijke bedreiging waarvan we de precieze impact nog niet kunnen inschatten. Toch merken we de gevolgen nu al. Een belangrijke maar kwetsbare schakel in de route is bijvoorbeeld het voet-/fietsveer over de Rijn bij Millingen aan de Rijn. Door klimaatverandering nemen de exploitatiekosten toe. De oevergemeenten leken echter niet bereid om dieper in de buidel te tasten voor het veer. De veerbaas besloot daarom het veer in het onrendabele seizoen, van oktober tot april, uit de vaart te nemen. Pas toen de Stichting Pieterpad aankondigde dat ze de route ging wijzigen als het veer niet het hele jaar zou blijven varen kwam de zaak weer in beweging. De economische belangen van horeca- en overnachtingsadressen wogen toch zwaarder en uiteindelijk werd een nieuwe exploitatieovereenkomst gesloten met de veerbaas. Bijzonder daarbij is dat ook een niet-oevergemeente als Montferland hierbij een duit in het zakje deed. Montferland was bang dat een routewijziging van het Pieterpad anders ook hun gemeente zou kunnen treffen.

In de herfst en winter van 2023/2024 hebben we kunnen ervaren wat extreme regenval doet met de wandelpaden. Op tientallen plekken hebben we alternatieve routes moeten ontwerpen omdat op sommige plaatsen bospaden verwerden tot watervlaktes of omdat paden extreem modderig werden. In de 40 jaar dat het Pieterpad bestaat hebben we zoiets nog niet eerder meegemaakt.

En dan hebben we het nog niet gehad over de bedreigingen van infrastructuur. Niet alleen van autowegen die de route doorkruisen, maar ook van wandelpaden die fietspaden worden. Of van de toegenomen recreatiedruk waardoor fietsers je soms ook diep in het bos nog van de sokken rijden. Ook dat is belevingswaarde.

“Ik wist niet dat Nederland zo mooi is”. Dat zeggen veel Pieterpad wandelaars na afloop van hun tocht, ik haalde het eerder al aan. Onze missie moet zijn dat mensen in de toekomst niet langer verbaasd zijn over hoe mooi Nederland is, maar dat dit algemene kennis is die in de praktijk dagelijks bevestigd wordt. Daarvoor is er nog veel te doen.