Drinkbare rivieren + Verbonden mensen = Mooi land

1. Laten we onze aandacht richten op de kwaliteit van de brongebieden.

De ‘officiële bron’ van de Berkel, iets buiten Billerbeck, blijkt één van de meer dan 120 bronnen te zijn aan de rand van een ondergronds meer. Dat brongebied in de Baumberge is voor zo’n miljoen Duitsers en Nederlanders samen van essentiële betekenis, maar vrijwel niemand is zich dat bewust, ook de mensen die boven op dat meer wonen niet.

2. Steun de kringlooplandbouw en schroef de capaciteit van zuiveringsinstallaties op.

Tijdens de wandeling nemen we om de paar dagen watermonsters. Confronterend is dat de eerste meting dicht bij het brongebied een veel te hoog fosfaat- en nitraatgehalte laat zien. Na flinke hoosbuien tijdens de eerste wandeldagen vinden we vanaf Coesfeld veel te hoge concentraties e-col bacteriën. Stel je voor dat we de uitspoeling van fosfaat en nitraat door de landbouw kunnen stoppen en de capaciteit van de zuiveringsinstallaties kunnen verhogen, zodat overstort na een plensbui niet meer nodig is…

3. Alleen een gebiedsgerichte benadering voor het hele stroomgebied biedt perspectief.

Het stroomgebied van de Berkel blijkt veel groter te zijn dan ik dacht. Belangrijk om dat hele gebied in beschouwing te nemen bij het maken van toekomst plannen. En dat betekent dus ook grensoverschrijdend samen werken. En dat valt niet altijd mee, zo hebben we bij de voorbereiding van deze wandeltocht ervaren. Wat een verschil in (bestuurs-) cultuur tussen Nederland en Duitsland!

4. Gebruik Europese waterrichtlijnen als steun in de rug.

Tussen Billerbeck en Coesfeld liepen we langs een nog maar pas opgeleverde nieuwe stroom waar de Berkel ruimte krijgt om zich zelf te laten zien. Een aansprekend resultaat van de Europese kaderrichtlijn water. Ook bij Stadtlohn zien we nieuwe waterwerken, die met Europese steun tot stand komen. Steeds horen we: “Geld is geen probleem. Zorg dat er op tijd goede plannen liggen.”

5. Geef bewoners de ruimte om oeverranden te beheren.

In Billerbeck hebben bewoners een prachtige wandelweg langs de Berkel kunnen realiseren met aansprekende toegepaste kunst. En ook in Rekken, Eibergen en Lochem ervaren we de hand van bewoners in het beheer van de oeverlanden. Verwijzend naar de samenwerkingsvormen uit het verleden worden in deze ‘Marken’ de gronden als gemeenschappelijke verantwoordelijkheid gezien. Mooi, dat het waterschap Rijn en IJssel die beheers verantwoordelijkheid durft te delegeren aan bewonerscollectieven.

6. De gebruiksfunctie heeft veel aandacht gekregen; laten we nu vooral naar de stem van het water luisteren.

Al wandelend word ik me ervan bewust hoe lang de mens al aan het knutselen is om de rivier in dienst te stellen van menselijke behoeften: de handel in de tijd van de Hanzesteden, de afvoer van teveel en vervuild water en de energievoorziening. Als we water en bodem echt sturend willen laten zijn, dan zullen we moeten luisteren naar de stem van het water en de eenzijdige relatie gericht op het louter voorzien in menselijke behoeften moeten doorbreken. Tijdens de wandeling is de Berkel voor mij gaan leven als dynamisch organisme, als een leven brengende stroom. De rivier reflecteert hoe wij er mee om gaan: ons landgebruik, onze productie en consumptie, en zelfs hoe ik met mezelf omga.

7. Waterbewustzijn is de sleutel.

Waarom is een vervuilde Berkel normaal en een drinkbare Berkel niet?! Door veertien dagen lang elke dag na te denken over wat ik kan bijdragen aan een drinkbare Berkel kom ik uiteindelijk bij mijn eigen gedrag uit. Hoe onachtzaam ben ik tot nu toe met dat kostbare water omgegaan. Wat eet, drink en slik ik eigenlijk allemaal? Waar blijft mijn poep en plas? Wat smeer ik op mijn huid en mijn haar? Waarom heb ik zoveel plastic spullen en waar blijft dat spul als ik het niet meer gebruik?! Natuurlijk kunnen overheden veel doen om de waterkwaliteit en -kwantiteit te verbeteren, maar zonder waterbewustzijn blijft het dweilen met de kraan open.

8. Vorm per stroomgebied rivierfamilies.

In veertien dagen wandelen en overnachten bij families onderweg hebben wij heel wat nieuwe ‘Berkelaner’ leren kennen. We vormen echt een Berkelfamilie van mensen, die betrokken zijn bij hun rivier en bij elkaar. Als toekomstplannen voor het stroomgebied van de Berkel zouden kunnen steunen op het verbond van al die Berkelboeren, ondernemers, bestuurders, scholen, kunstenaars, vissers, kanoërs, schippers, zwemmers en Berkelwandelaars hoe kansrijk wordt dan het perspectief op een drinkbare Berkel. De combinatie van het inspirerend toekomstperspectief van drinkbare rivieren met de kracht van de samenleving levert een mooier land op! Doe mee!